Sporcular spor hayatları boyunca pek çok kez darbelere maruz kalır. Bu darbeler sıklıkla ağız bölgesinde meydana gelir. Ağız bölgesine gelebilecek darbeler ise çene kemiği ve dişlerde yer değişiklikleri ve kırılmalara neden olur. Spor kazaları sonucunda oluşan darbeler çene kemiğinin fiziksel direncini aşar ise travmaya sebep olur. Spor kazalarında çene-yüz bölgesindeki yaralanmaların en sık görüleni dental yaralanmalar olduğunu söyleyebiliriz. Yapılan araştırmalarda takım sporları içinde dental travma oranı %33 lere kadar ulaştığı gözlenmiştir. En sık görülen travma vakaları yakın dövüş sporları, futbol, basketbol, kayak ve raket-sopa kullanılan spor dallarıdır.

Spor kazalarında yaralanma en çok üst çenede olur ve genellikle üst kesici dişlere zarar görür. Bununla birlikte dento-alveolar yapılarda yaralanmalar, yüz kemiklerinde kırıklar bunlardan bazılarıdır. Spor aktivitelerinde oluşan bu türlü kazaları engellemek ve kişileri travmadan korumak için üretilen apareylere ‘ağız koruyucusu – koruyucu dişlik’ denir.

Ağız koruyucuları (koruyucu dişlikler – sporcu plakları), travma sonucu oluşan kuvvetten dişleri, dil-dudak ve yanak yaralanmalarını engeller. Ön bölgeden alınan darbelerde ön dişleri alt çeneye gelen darbelerde ise posterior dişleri korur ve çene kırıklarını azaltır.

İdeal bir ağız koruyucu-koruyucu dişlik dişlere kolayca uyumlandırılabilmeli, yeterli koruma sağlayabilecek kadar ince, yırtılmaya karşı dirençli, kokusuz-tatsız olmalı, nefes almayı zorlaştırmamalı, kolay temizlenmelidir.

 

3 çeşit ağız koruyucu vardır:

1) Standart Ağız Koruyucular – Koruyucu Dişlikler:

Hazır olarak satılan çeşitli büyüklükleri olan genellikle PVC bazlı materyallerden oluşur. Ancak PVC günümüzde halen daha tartışılan bir materyal olup, Avrupa Birliği tarafından mensup ülkelerde PVC bazlı ağız koruyucuları yasaklanmıştır.

 

2) Isıt-Isır Yöntemi İle Hazırlanan Koruyucular:

Termoplastik bir materyal ile hazırlanan koruyucu zamana bağlı olarak uyumu ve adaptasyonu azalır.

 

3) Model Üzerinde Kişiye Özel Hazırlanan Koruyucular (Custom Made):

Diş hekiminiz tarafından üst çenenizden ölçü alınır. Alınan ölçü modellenir. Modellenen ölçüye göre yaklaşık 5 mm kalınlığında yumuşak essix plağı hazırlanır. Bu yöntem ile hazırlanan diş/ağız koruyucu ağız koruyucu kişiye özeldir ve en çok tavsiye edilen, en çok kullanılan ağız koruyucu türüdür.

Sporcularla alakalı bir diğer akla gelmesi gereken olay ise asit erozyonlarıdır. Spor esnasında sindirim sisteminin hızlanmasına bağlı olarak mide asidi salgılanması artar. Mide asidi spor faaliyetleri esnasında mide borusundan zaman zaman ağız ortamına ulaşabilmektedir Bazen bu olay o kadar minimal düzeyde olur ki hasta bunu farketmez. Bahsedilen durumun defalarca tekrarlanması sonucu hastanın dişlerinin özellikle arka yüzlerinde asit erozyonları görülebilir. Bu yüzden diş bakımına gösterilen önemin artırılması, düzenli hekim kontrolü ve belirli periyotlarla dişlerin florlanması gerekmektedir.